O błędach wokół słowa „rzeczpospolita”

Słowo rzeczpospolita sprawia wielu mikronautom kłopoty. Przede wszystkim pojawią się problemy z deklinacją. W mikroświecie funkcjonują też błędne formy skrótów lub tytuł polsko-litewskich monarchów.

Deklinacja

Słowo rzeczpospolita jest kalką językową z łaciny (res publica - rzecz publiczna, państwowa). Istnieją dwa poprawne rodzaje deklinacji. Pierwszy z nich jest bardziej oficjalny i podniosły. Odnosi się do etymologii wyrazu, który składa się z dwóch samodzielnych leksemów:

M. rzeczpospolita

D. rzeczypospolitej

C. rzeczypospolitej

B. rzeczpospolitą

Msc. rzeczypospolitej

N. rzecząpospolitą

W. rzeczypospolita 

Drugi rodzaj jest mniej oficjalny i wzniosły. Stanowi efekt zatarcia przejrzystości słowotwórczej wyrazu. Odmianie podlega tylko drugi człon:

M. rzeczpospolita

D. rzeczpospolitej

C. rzeczpospolitej

B. rzeczpospolitą

Msc. rzeczpospolitej

N. rzeczpospolitą

W. rzeczpospolita

Król Rzecz(y)pospolitej

Wśród mikronautów można spotkać błędny tytuł monarchy polskiego i litewskiego - król Rzecz(y)pospolitej. Forma ta pojawia się w oficjalnych dokumentach, na zaproszeniach, nominacjach ambasadorskich. W przeszłości nawet sami królowie Polski i wielscy książęta Litwy stosowali ten tytuł (np. Franciszek Ferdynand). Jest on jednak błędny.

O ile konstytucje z czasów sprzed Konfederacji Kijowskiej wymieniają w oficjalnej tytulaturze króla Rzecz(y)pospolitej, o tyle dziś już ten tytuł nie funkcjonuje (oficjalnie). Historyczni monarchowie od XVI do XVIII wieku również nie używali takiej formy.

Rzeczpospolita Obojga Narodów do państwo dualistyczne, połączenie Królestwa Poleskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego węzłami unii realnej i osobą wspólnego monarchy, którego prawidłowy tytuł brzmi król polski i wielki książę litewski. Wszystkie inne wariacje są błędne.

RON

Wielu mikronautów, a nawet Brać Szlachecka w Koronie i na Litwie, używa na określenie Rzeczypospolitej skrótu zbudowanego z pierwszych liter pełnej nazwy kraju - RON. Oczywiście nie jest to błędem, o ile nie pojawia się w oficjalnych lub dyplomatycznych dokumentach. Jeśli jednak chcemy oddać w mikronacji ducha czasu XVII-wiecznego państwa, powinniśmy stosować skrót: Rzplita.

Źródła

Urszula Sokólka, Rzeczpospolitej czy Rzeczypospolitej?

Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem